Światowa sieć drogowa liczy obecnie ponad 45 milionów kilometrów długości. Szacuje się, że do 2050 roku wzrośnie ona do 70 milionów kilometrów, a liczba użytkujących je pojazdów podwoi się. Wpływ dróg na zwierzęta, w tym ptaki, był przedmiotem wielu badań i opracowań, które wykazały, że liczebności zwierząt w ich pobliżu są zwykle niższe. Większość dotychczasowych badań prowadzona była jedynie lokalnie. Zagadnienie zostało poruszone ponownie, tym razem w szerokiej skali krajowej, na Wyspach Brytyjskich.
Zespół uczonych z Wielkiej Brytanii sporządził analizę zależności przestrzennego rozmieszczenia populacji ptaków w odniesieniu do obecności dróg. Na użytek eksperymentu wykorzystano dane Brytyjskiego Monitoringu Ptaków dotyczące 51 pospolitych i szeroko rozprzestrzenionych na Wyspach gatunków ptaków.
Metodyka
Stopień ekspozycji na drogi określono na podstawie trzech parametrów, tj. zagęszczenia dróg, odległości oraz natężenia ruchu panującego na wszystkich drogach w promieniu do 5 kilometrów od danej powierzchni monitoringowej. Dodatkowo uwzględniono również pozostałe czynniki oddziałujące na populacje ptaków, takie jak charakter gospodarki rolnej, zagęszczenie ludności, rodzaj siedlisk oraz klimat.
Drogi główne kontra drugorzędowe
W rezultacie, dla 30 gatunków ptaków wykryto wyraźnie istotne zależności związane z obecnością dróg, z podziałem na drogi główne oraz te niższej rangi, drugorzędne. Wśród 28 gatunków „reagujących” na obecność dróg niższej rangi, u 20 z nich korelacja ta była pozytywna. Z kolei, w odniesieniu do głównych dróg, dla 7 z 8 gatunków korelacja było negatywna. A więc, liczebność ptaków była niższa wraz ze wzrostem udziału głównych dróg, a wyższa przy ekspozycji na drogi niższych kategorii.
Dostępność siedlisk antropogenicznych
Gatunki wykazujące wyższe liczebności w sąsiedztwie dróg drugorzędnych to te powszechnie występujące w środowiskach zurbanizowanych. Tym samym charakteryzują się wyższą tolerancją na obecność czynników antropogenicznych, w tym dróg. Zależność tę można tłumaczyć również atrakcyjnością zasobów oferowanych przez same drogi, takich jak dostępność pożywienia, piasku, czy siedlisk poboczy drogowych. Gatunki o pozytywnej korelacji drogowej to m.in. dymówka Hirundo rustica, wróbel Passer domesticus, szczygieł Carduelis carduelis, trznadel Emberiza citrinella i sierpówka Streptopelia decaocto.
Czynnik kształtujący populacje ptaków
Liczebność wielu gatunków ptaków zmienia się wraz ze wzrostem udziału infrastruktury drogowej w krajobrazie na danym terenie. Wskazuje to na możliwość kształtowania populacji ptaków przez drogi na szeroką skalę. Z tego względu potencjał dróg jako siły napędowej zmian bioróżnorodności nie może być lekceważony.
Opracowanie: Karol Kustusch