Łoś na odcinku drogi krajowej nr 63 Węgorzewo - Giżycko (fot. Dawid Cząstkiewicz).
W ostatnich latach obserwujemy dynamiczny rozwój wielu inicjatyw i projektów badawczych opartych na udziale szerokiego grona wolontariuszy, tj. zjawiska określanego mianem nauki obywatelskiej (ang. citizen science). Tym niemniej wiarygodność uzyskanych w ten sposób danych pozostaje w dużym stopniu niepotwierdzona. Czy zatem obserwacje zwierząt ginących na drogach dostarczone przez wolontariuszy mogą być wartościowe?
Zagadnieniu temu przyjrzał się zespół naukowców z Republiki Południowej Afryki. Uczeni dokonali porównania danych zebranych przez wykwalifikowanych obserwatorów (profesjonalnych biologów i przyrodników, osoby przeszkolone) oraz obserwatorów przygodnych (wolontariuszy). Analizie poddano blisko trzy tysiące obserwacji zebranych w latach 2011-2014 dotyczących 102 gatunków ssaków padłych na drogach w RPA.
Przeprowadzony eksperyment nie wykazał istotnych różnic zarówno w przestrzennym ani taksonomicznym aspekcie uzyskanych danych. Ponadto obie grupy obserwatorów zidentyfikowały te same odcinki gdzie najczęściej dochodziło do kolizji (czarne punkty). Wolontariusze wykazywali jednak skłonność do częstszego odnotowywania tzw. gatunków charyzmatycznych (np. zwierząt dużych lub rzadkich). Może to wynikać z niesłusznego obserwatorów przekonania, że obserwacje gatunków pospolitych lub nieokreślone do gatunku nie są wartościowe z naukowego punktu widzenia.
Badacze konkludują, iż niezależnie od wspomnianych odchyleń, wolontariusze dostarczają rzetelnych danych w zakresie ogólnych trendów oraz identyfikacji czarnych punktów na drogach lub określeniu gatunków szczególnie narażonych na kolizje w dużej skali czasowo-przestrzennej. Uzyskanie danych o takiej rozpiętości przy użyciu tradycyjnych metod badań byłoby niezwykle kosztowne lub wręcz nieosiagalne. Nauka obywatelska poprzez udział licznego grona obserwatorów może być efektywnym narzędziem służącym do poszukiwania i wdrażania określonych rozwiązań w ochronie przyrody, w tym ograniczeniu skutków ruchu kołowego na zwierzęta.
Opracowanie: Karol Kustusch