Licząc ponad 64 miliony kilometrów długości, globalna sieć dróg odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu środowiska naturalnego. Tym bardziej, że oddziaływanie dróg nie ogranicza się jedynie do pasa drogowego, a wykracza daleko poza jego granice. Pośród wszelkich znanych oddziaływań infrastruktury drogowej, prawdopodobnie najistotniejszy jest tzw. zaraźliwy rozwój (ang. contagious development).
Oznacza to, że drogi inicjują dostęp do wcześniej izolowanych obszarów. Otwierają w ten sposób przestrzeń do budowy kolejnych dróg, niszczenia siedlisk poprzez pozyskiwanie zasobów naturalnych lub rozwój rolnictwa, a także innych zakłóceń antropogenicznych, jak polowania czy rybołówstwo. W tym kontekście, zachowanie ostatnich dużych obszarów Ziemi wolnych od wpływu fragmentacji nabiera kluczowego znaczenia.
Bezdroża oraz obszary o niskim natężeniu ruchu pełnią szereg istotnych usług ekosystemowych, zasadniczych z punktu widzenia człowieka. Zapewniają wolne od zanieczyszczeń zasoby powietrza, wody oraz gleby. Charakteryzują się niższym ryzykiem występowania pożarów oraz gradacji owadów. Dysponują wysokimi walorami rekreacyjnymi, naukowymi oraz edukacyjnymi.
Zdefiniowanie obszaru jako bezdroża, tj. minimalnej powierzchni terenu wolnego od sieci drogowej, lub o maksymalnie dopuszczalnym natężeniu ruchu, zależy od kontekstu. W wysoko zurbanizowanych krajach Europy przedmiotem troski będą tereny o nawet stosunkowo niewielkiej powierzchni. W Niemczech na przykład, są to obszary powyżej 10 000 ha, nawet z obecnością dróg, jednak o natężeniu ruchu nie większym niż 1000 pojazdów na dobę. Podczas gdy w Amazonii czy na Syberii, priorytetem będą jedynie obszary bardzo rozległe.
Drogi wyrządzają najwięcej szkód środowiskowych na obszarach dotychczas nietkniętych i dziewiczych. W Afryce centralnej aż 38% wszystkich dróg stanowią drogi leśne (ang. logging roads). Uruchamiają one procesy rabunkowego pozyskiwania zasobów naturalnych oraz kłusownictwa. Obserwacje przeprowadzone w Kongo wykazały, że otwarcie takich dróg może prowadzić do spadku populacji niektórych gatunków zwierząt o 25% w ciągu kilku tygodni.
W sytuacji gdy nowa droga jest rzeczywiście nieodzowna, jej projekt powinien uwzględniać gruntowną analizę możliwych wariantów przebiegu, unikając tych prowadzących do fragmentacji siedlisk. Utrzymanie bezdroży może być osiągane poprzez koncentrowanie ruchu drogowego na istniejących drogach oraz skupianiu nowych inwestycji drogowych w sąsiedztwie już istniejących. Niejednokrotnie utrzymanie bezdroży jest bardziej opłacalne niż wdrażanie działań minimalizujących oddziaływanie funkcjonującej infrastruktury drogowej.
Opracowanie: Karol Kustusch