Środowisko miejskie, z uwagi na występowanie antropogenicznych barier, może narzucać wyjątkowo duże koszty energetyczne dla zwierząt podejmujących wędrówkę w poszukiwaniu nowych zasobów (dyspersja). Jedną z najbardziej powszechnych antropogenicznych form modyfikacji krajobrazu, stanowiących zarazem jedno z większych zagrożeń dla przyrody w ciągu ostatniego wieku jest budowa dróg. Wykazano, na przykładzie wielu grup zwierząt, że drogi mogą stanowić barierę, zarówno poprzez śmiertelność w wyniku kolizji z pojazdami, jaki i poprzez samo unikanie dróg przez zwierzęta.
Na przykładzie kilku gatunków ssaków zaobserwowano, że poszczególne osobniki odsuwają granice swoich terytoriów od dróg lub unikają ich przekraczania, a zjawisko to zależy od wielkości drogi i natężenia ruchu. Takie behawioralne unikanie dróg może prowadzić do fragmentacji i genetycznej izolacji populacji na terenach o silnie rozwiniętej sieci drogowej, gdzie większe drogi stanowią silniejszą przeszkodę dla przepływu genów od dróg mniejszej rangi. Na przykład u salamandry czerownogrzbietowej Plethodon cinereus zamieszkującej wschodnie rejony USA, rozbieżność genetyczna była wysoka pomiędzy obszarami rozdzielonymi autostradą, podczas gdy różnica taka nie występowała na obszarach podzielonych mniejszymi drogami. Analogiczny efekt zależny od wielkości dróg obserwowano wśród owadów, drobnych ssaków oraz u dużych ssaków drapieżnych.
Badania przeprowadzone na miejskiej populacji wiewiórek (Turku, Finlandia) wykazały, że w trakcie rutynowych przemieszczeń w obrębie swoich terytoriów, wiewiórki (tj. młode przed i po okresie dyspersji oraz dorosłe samice) pozostawały w większej odległości od dróg i unikały ich przekraczania, zwłaszcza tych większych. Jednak w okresie dyspersji gryzonie te nie omijały dróg i pokonywały je niezależnie od ich rozmiarów. Dzięki znacznemu potencjałowi osobników młodocianych do dyspersji możliwości przepływu genów istotnie wzrastają.
Skłonność danego osobnika do przekraczania dróg lub percepcji poszczególnych barier może zależeć od wieku i kondycji zwierzęcia, jak również może ulec zmianie wraz z dostępnością zasobów środowiska lub w obecności drapieżników. Autorzy publikacji opierając się na własnych badaniach potwierdzają, że osobniki reagują odmiennie na obecność barier w okresie dyspersji oraz podczas przemieszczeń rutynowych. Dzięki temu możliwe jest ograniczenie efektu izolacji na poziomie populacyjnym, jakkolwiek efekt bariery będzie wciąż występował na poziomie terytorialnym w odniesieniu do osobników osiadłych.
Mimo, że drogi w obrębie badanej populacji wiewiórek nie stanowiły bariery dla osobników koczujących, mogą one jednak zniechęcać zwierzęta skracając w ten sposób dystans podejmowanych wędrówek. W miastach, przemieszczenia koczujących osobników były wyraźnie krótsze od tych obserwowanych na terenach wiejskich. Z drugiej strony przestrzenne rozmieszczenie zasobów jest odmienne w miastach, jak i na terenach wiejskich, a dokarmianie zwierząt w miastach może ograniczać konieczność podejmowania dalszych wędrówek.
--
Opracowanie: Karol Kustusch