Fragmentację i utratę siedlisk, zjawiska towarzyszące rozbudowie infrastruktury transportowej, uznaje się za istotne zagrożenie dla zachowania bioróżnorodności, stanowiąc jedno z głównych wyzwań zmierzających do pogodzenia wzrostu ekonomicznego oraz ochrony ekologicznej integralności siedlisk przyrodniczych.
Infrastruktura drogowa może ograniczać zdolność przemieszczania się zwierząt, limitować dostęp do zasobów, prowadzić do ograniczenia sukcesu reprodukcyjnego oraz przepływu genów. Zwierzęta mogą unikać dróg z uwagi na jej nawierzchnię, ze względu na obecność ludzi, zakłócenia dźwiękowe i wizualne związane z poruszającymi się pojazdami oraz z powodu zmiany struktury siedlisk w sąsiedztwie dróg. Oddziaływanie dróg jako barier ograniczających funkcjonowanie zwierząt zostało udokumentowane u wielu grup zwierząt od owadów, przez herpetofaunę, po ptaki i ssaki. Oceniając stopień oddziaływania dróg na funkcjonowanie danego gatunku uwzględnia się kilka kluczowych parametrów – skłonność gatunku do unikania dróg, wielkość ciała, dietę, współczynnik reprodukcji oraz ruchliwość.
Badania wskazują, że każdego rodzaju droga, od autostrady po wąską leśną drogę, może utrudniać swobodne przemieszczanie się niektórych gatunków ssaków. Dotychczasowe obserwacje, zgodnie z oczekiwaniami, wskazują, że efekt barierowy dróg maleje wraz ze wzrostem masy ciała gatunku, i wzrasta wraz ze wzrostem szerokości drogi. Ssaki o niewielkich rozmiarach ciała są bardziej podatne na działanie barierowe dróg (tj. unikają dróg), gdyż już nawet wąska droga może być w tym przypadku istotną barierą. Dlatego prawdopodobieństwo wystąpienia kolizji jest zapewne niższe niż u większych gatunków. Część naukowców sugeruje, że niska liczebność drobnych ssaków (<1 kg) wśród ofiar kolizji nie wynika jedynie z ich niskiej wykrywalności (tj. przeoczanie, działalność padlinożerców), ale również ze względu na rzadziej podejmowane próby przekraczania dróg przez te gatunki zwierząt.
Ssaki o dużych rozmiarach ciała rzadziej wykazują skłonność do unikania dróg, a z uwagi na zajmowanie rozległych terytoriów, pokonywanie dużych odległości, stosunkowo niską reproduktywność i liczebność, są bardziej wrażliwe na negatywne skutki ograniczające liczebność (kolizje). Wśród gatunków o zbliżonych rozmiarach ciała, stopień barierowego oddziaływania dróg może być odmienny w odniesieniu do różnych taksonów z uwagi na dzielące je różnice morfologiczne i ekologiczne. Ssaki drapieżne są bardziej ruchliwe i posiadają większe terytoria niż roślinożercy. Dowiedziono, że wśród gatunków o masie powyżej jednego kilograma to ssaki drapieżne, częściej niż roślinożerne przekraczają drogi.
Nasza populacja na Ziemi liczy obecnie 7,5 miliarda ludzi, a długość sieci drogowej wynosi obecnie ponad 65 milionów kilometrów. Dalsze pogłębianie wiedzy na temat reakcji zwierząt względem antropogenicznych przekształceń środowiska, fragmentacji krajobrazu oraz rosnącej sieci infrastruktury drogowej ma fundamentalne znaczenie dla zachowania bioróżnorodności i żywotności populacji zwierząt na Ziemi.
--
Opracowanie: Karol Kustusch