(fot. Jakub Secky)
W odróżnieniu od wcześniejszych wiadomości, w których opisywaliśmy publikacje zewnętrzne, tym razem z przyjemnością prezentujemy opracowanie własne, powstałe na podstawie obserwacji wprowadzanych przez współpracowników portalu Zwierzęta na Drodze. Celem publikacji było podsumowanie danych o śmiertelności ptaków na drogach w Polsce. Przedstawiamy liczebność i skład gatunkowy ofiar, fenologię śmiertelności, charakterystykę siedliskową miejsc kolizji oraz mało znane fakty dotyczące kolizji wieloosobnikowych. Praca ukazała się w Ornis Polonica – renomowanym kwartalniku krajowym, publikującym oryginalne recenzowane prace naukowe z dziedziny ornitologii. Streszczenie oraz link do pełnego tekstu pracy zamieszczamy poniżej.
W tym miejscu pragniemy raz jeszcze podziękować wszystkim współpracownikom i wolontariuszom za wrażliwość i troskę o los zwierząt ginących na drogach oraz zaangażowanie, które przyczynia się do współtworzenia bazy danych Zwierzęta na Drodze. Wkład ten umożliwił powstanie prezentowanej tu publikacji, jest też bezcenny dla pogłębienia ogólnej wiedzy o problemie śmiertelności zwierząt na drogach.
„Śmiertelność ptaków na drogach w Polsce – wyniki ogólnokrajowych badań opartych na nauce obywatelskiej”.
Kolizje drogowe ze zwierzętami są powszechnym zjawiskiem na całym świecie, a liczba ofiar jest szacowana w milionach osobników. Wysoka śmiertelność dotyczy również ptaków i jest powszechna także w Polsce, jednak problem w skali kraju pozostaje niedostatecznie poznany. Niniejsza praca stanowi pierwszą analizę śmiertelności ptaków na drogach w Polsce, wykonaną na podstawie danych zgromadzonych w portalu Zwierzęta na Drodze – Ogólnopolski Rejestr Kolizji Drogowych ze Zwierzętami www.zwierzetanadrodze.pl, opartą na założeniach nauki obywatelskiej. Dane pochodzą z lat 2001–2022 i obejmują 6 109 rekordów dotyczących 6 402 martwych ptaków. Wśród ofiar kolizji odnotowano co najmniej 133 gatunki ptaków, w tym 19 gatunków uznawanych za zagrożone. Najwięcej kolizji (45%) stwierdzono na terenach zabudowy miejskiej oraz na terenach rolniczych, a wśród ofiar dominowały ptaki środowisk antropogenicznych (gołąb miejski Columba livia forma urbana, kos Turdus merula, wróbel Passer domesticus, dymówka Hirundo rustica). Rozkład śmiertelności w skali roku był nierównomierny – największą liczbę ofiar odnotowano w okresie wiosenno-letnim (marzec–sierpień; 83,1% wszystkich ofiar), ze szczytem w maju, najmniejszą zaś w miesiącach zimowych (grudzień–luty; 5,2%). W większości kolizji ginęły pojedyncze ptaki, jednak odnotowano również szereg przypadków, w których stwierdzono śmierć od 2 do 18 osobników (np. jer Fringilla montifringilla, gawron Corvus frugilegus, mazurek P. montanus). Najwięcej obserwacji pochodziło z dróg powiatowych i gminnych (50%), jednak w przeliczeniu na kilometr drogi najwięcej martwych ptaków odnotowano na drogach szybkiego ruchu (0,11 os./km). Niniejsza praca stanowi aktualną charakterystykę zjawiska śmiertelności ptaków na drogach w Polsce, wskazuje też na szereg zależności łączących to zjawisko z biologią i wymaganiami siedliskowymi poszczególnych gatunków. Obok aspektów poznawczych dane portalu Zwierzęta na Drodze mogą służyć celom ochroniarskim i monitoringowym oraz potwierdzają potencjał danych gromadzonych dzięki szerokiemu zaangażowaniu badaczy-amatorów.